WIRTUALNE MUZEUM
1 kopiejka
Datowanie: 1912 rok
Jedną z częściej odkrywanych monet współczesnych, w czasie naszych prac powierzchniowych są monety rosyjskie. Znaczna ich część pochodzi jeszcze z czasów zaborów, kiedy to obszar dzisiejszej gminy Opatowiec był częścią carskiej Rosji. Prezentowany egzemplarz wybity został w czasach panowania Mikołaja II. Dwa lata później wybuchła I wojna światowa, której zakończenie przyniosło odzyskanie niepodległości Polski.
grocik krzemienny
Datowanie: neolit
Ten drobny przedmiot jest najwcześniejszym świadectwem użycia łuku na terenie gminy Opatowiec, pochodzącym z naszych badań. Kamienne grociki strzał używane były jeszcze we wczesnej epoce brązu. Niewątpliwie już w tych odległych czasach były wykorzystywane nie tylko w czasie polowań ale także jako broń. Jednym z najlepszych na to dowodów są pojedyncze znaleziska takich grocików wciąż tkwiących w kościach poległych ofiar tej śmiercionośnej broni. Takiego znaleziska dokonaliśmy na nieodległym cmentarzysku w Dębianach w obrębie pochówku kultury pucharów lejkowatych.
Wisiorek brązowy
Datowanie: IV-VI w.n.e.?
Pomysłowość człowieka w zakresie wymyślania ozdób w zasadzie nie zna granic. Tak przynajmniej może się wydawać patrząc na różnorodność wszelkiego rodzaju zawieszek, wisiorków, paciorków itp. Zarówno różnorodność materiałów, form jak i zdobień jest olbrzymia. Pewne jednak proste wzory pojawiają się w różnych okresach i kulturach. Wisiorki trapezowate są przykładem takiej właśnie trwającej przez wieki formy. Stąd między innymi niepewność w datowaniu tego właśnie egzemplarza. Trzeba podkreślić, że jeśli jakaś forma zabytku – szczególnie prosta, geometryczna - pojawia się w jednym okresie nie wyklucza to, że podobny zabytek nie pojawił się w zupełnie innym okresie chronologicznym. Prezentowany wisiorek z brązu zdobiony jest prostym ornamentem. Być może wiązać należy z czasem, który jest jednym z najsłabiej reprezentowanych okresów, bezpośrednio poprzedzającym rozwojem osadnictwa słowiańskiego. Podkreślić też przy okazji należy, iż śladów wczesnego osadnictwa Słowian na ziemi gminy Opatowiec w czasie trwania naszych badań nie odkryliśmy w zasadzie wcale.
Zoomorficzna zapinka
Datowanie: III wiek n.e.
Większość używanych przez Barbarzyńców fibul posiadała dość proste kształty. Zdobione były nacinanym ornamentem geometrycznym, rzadziej posiadały dodatkowe taśmy czy druciki wykonane ze srebra lub złota. Niewiele jest natomiast zapinek posiadających formę stylizowaną na kształt zwierząt. Prezentowany zabytek jest niezwykle rzadkim znaleziskiem na terenach dzisiejszej Polski. Podobne zapinki wiązane są przez archeologów raczej z populacją kręgu kultur Gotów, choć ten konkretny egzemplarz z całą pewnością pochodzi z osady kultury przeworskiej. Nie można jednak wykluczyć, że pojawił się na terenach dzisiejszej gminy Opatowiec wskutek dalekosiężnych kontaktów między tymi dwiema grupami ludności. Dodać można, że kaczki — bo przypuszczalnie kształt tego ptaka naśladuje fibula, jak również inne ptaki miały istotne znaczenie symboliczne. Ze względu na brak odpowiednich źródeł, możemy się jedynie domyślać, jaką rolę w świecie symboli mieszkańców badanych przez nas osad miały te zwierzęta.
Przęślik gliniany
Datowanie: II w.p.n.e. - II w.n.e.
Przęśliki są jednymi z częstszych odkryć na osadach pradziejowych. Są przedmiotami, które przez tysiące lat w zasadzie nie zmieniły w sposób zasadniczy swojej formy, a użytkowane były w zasadzie wszędzie, gdzie człowiek produkował .... No właśnie - co? Pomimo tego, że jest jeden z tych przedmiotów, który bardzo szybko w historii człowieka osiągną doskonałość swojej formy, to gdyby zapytać przeciętnego przechodnia dzisiaj, do czego taki przedmiot służył, wielu miałoby problem z odpowiedzią na to pytanie. Dla osób starszych lub zajmujących się historią wytwórczości człowieka odpowiedź będzie już znacznie prostsza. Przęśliki, oczywiście, służyły do obciążenia wrzeciona oraz zapobiegały zsuwaniu się nici w trakcie ich produkcji. Były wykonywane z najróżniejszych materiałów, jednak na naszych ziemiach najczęściej produkowane były z gliny. Mniej liczne egzemplarze były dekorowane. Niewątpliwie miały też znaczenie symboliczne co wiemy dzięki ich odkryciu w grobach, przede wszystkim kobiecych, choć co ciekawe nie tylko. Czy w pochówkach mogły symbolizować przerwanie nici życia?
Fibula brązowa
Datowanie: II w.n.e.
Fibule, inaczej zapinki, pełniły funkcję przedmiotów, które dzisiaj najczęściej są określane mianem broszek. Posiadały różne kształty i wielkości. Podlegały częstym zmianom podyktowanym miejscowym gustom i modom, dzięki czemu stanowią jeden z najlepszych elementów datujących. Umożliwiają czasem zawężenie chronologii danych warstw czy obiektów do nawet kilku dekad. Prezentowana zapinka zrobiona jest z brązu i odnaleziona została na jednej z osad kultury przeworskiej badanych w dolinie rzeki Młyńskiej. Fakt, że wykonana jest z brązu, jeszcze nie tak dawno temu mógłby zaskakiwać. Uważano bowiem, że ludność kultury przeworskiej używała w zdecydowanej większości fibul wykonanych z żelaza. Takie przekonanie wynikało ze słabego rozpoznania osad tej kultury i faktu znacznie częstszego badania cmentarzysk, gdzie tego typu przedmioty często nie zachowywały się. Ze względu na ciałopalny obrządek pogrzebowy, polegający na skremowaniu ciała zmarłego razem z jego przedmiotami codziennego użytku, przedmioty wykonane z brązu czy innych metali takich jak np. srebro, najczęściej nie przechodziły „próby” ognia i ulegały stopieniu. Prezentowana fibula posiada liniowe zabłębienia, w których pierwotnie znajdowała się cienka, wykonana najpewniej ze srebra nitka, będąca dodatkowym elementem dekoracyjnym.
Ciosło kamienne
Datowanie: Neolit
Tego typu przedmioty, bardzo często wykonywane z amfibolitu, wykorzystywane były m.in. przy budowach pierwszej architektury drewnianej na ziemiach polskich. Prezentowany zabytek został odkryty i przekazany do naszych zbiorów przez Pana Tomasza Pudo. Nie ulega wątpliwości, że obszar gminy Opatowiec, tak jak i cały region zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej jest niezwykle bogaty w znaleziska i stanowiska z okresu neolitu, w tym z jego wczesnych faz. W tym okresie po raz pierwszy tereny nad Wisłą zasiedla ludność uprawiająca ziemię i hodująca zwierzęta. Była to społeczność, którą współcześnie archeolodzy łączą z kulturą ceramiki wstęgowej rytej. Wytwórcy takich narzędzi zamieszkiwali tzw. długie domy, które z kolei tworzyły pierwsze osady. Domy te do naszych czasów zachowały się jedynie w postaci rzędowych śladów po słupach, odkrywanych podczas badań archeologicznych.
Półgrosz Jan Olbrachta
Datowanie: 1492 - 1498/99 r.
Srebrna moneta bita od czasów reformy przeprowadzonej przez Władysława Jagiełłę. Była to jedna z najpopularniejszych monet będących w obiegu w średniowiecznej Polsce. Bite były w zasadzie do końca panowania w Rzeczypospolitej Obojga Narodów dynastii Jagiellonów. Na awersie widoczny jest orzeł i napis MONETA I ALBERTI. Na rewersie korona z napisem REGIS POLONIE. Odkryta w czasie badań otoczenia Opatowca przez Macieja Małka, który wraz z bratem w ostatnim roku brali udział w naszych poszukiwaniach z detektorami metalu. Niewątpliwie jeden z ciekawszych numizmatów średniowiecznych w naszych zbiorach.
Naczynie gliniane
Datowanie: I w.p.n.e.
Zachowane w całości, ręcznie lepione naczynie, które wiązać należy z kulturą przeworską. Nie jest ono najbardziej charakterystycznym dla tego okresu. Ze względu jednak na sposób formowania ucha i wylewu można je wiązać z okresem przedrzymskim (200 p.n.e.-30 n.e.). Nie wiemy, do czego dokładnie mogło służyć, ale jego wielkość może wskazywać, że używane było jako kubek lub pucharek, a więc do spożywania jakiegoś rodzaju napoju.
Dłuto żelazne
Datowanie: ok II w.p.n.e. - V.w.n.e.
Narzędzia rzemieślnicze są jedną z najsłabiej poznanych kategorii zabytków z epoki żelaza. Fakt ten dotyczy zarówno przedmiotów metalowych jak również, nawet w większym stopniu, przedmiotów kościanych i kamiennych. Znamy piękne ozdoby będące wytworami rąk pradziejowych rzemieślników, wciąż jednak relatywnie niewiele wiemy o tym jak one powstawały. Jeszcze mniej wiemy o wytworach drewnianych, które się w większości nie zachowały do naszych czasów, a prawdopodobnie były także zdobione za pomocą takich narzędzi.
Gładzik wykonany z fragmentu naczynia grafitowego
Datowanie: ok III w.p.n.e. - II w.n.e.
Niepozorny, choć bardzo ciekawy zabytek. W pewnym sensie posiada podwójną historię. Niewątpliwie był częścią charakterystycznego celtyckiego naczynia wykonanego z gliny z domieszką grafitu - tzw. situli grafitowej. Po opuszczeniu przez Celtów terenu dzisiejszej gminy Opatowiec, fragment ten został znaleziony przez przedstawiciela ludności kultury przeworskiej, czyli kolejnej grupy ludzi, która zamieszkiwała te ziemie po Celtach. Fragment tego naczynia posłużył prawdopodobnie jako źródło grafitu i wykorzystany był w celu dekoracji powierzchni stołowych zastaw tworzonych nawet dekady lub nawet setki lat później.
Moneta rzymska
Datowanie: ok 47 r.p.n.e. - 46 r.p.n.e.
Moneta wybita na terenie prowincji rzymskiej Afryka Prokonsularna. Na teren dzisiejszej gminy Opatowiec najpewniej trafiła między czasem jej wybicia, a początkiem III w.n.e. Jest przykładem rzymskiej monety republikańskiej, które całkiem licznie napłynęły na tereny zajęte przez ludy zamieszkujące dorzecze Wisły. Część z nich została stopiona i stała się źródłem metalu z którego barbarzyńscy rzemieślnicy wytwarzali swoje ozdoby i inkrustacje. Sama moneta na awersie przedstawia kobietę w koronie, a na rewersie tropajon - symbol zwycięstwa.
Osełka
Datowanie: I w.p.n.e. - V w.n.e.
Osełki przybierały różne formy. Nie można także wykluczyć, że takie kamienie znajdowały różne zastosowania. Odkrywamy je zarówno na osadach jaki i w pochówkach. Niektórzy uważają że mogły służyć też to krzesania ognia przy pomocy krzesiw iglicowych. Co ciekawe przedmioty takie, bądź surowiec kamienny służący do ich wykonania mogły być przedmiotem handlu. Do takich wniosków prowadziła analiza osełek z celtyckiego oppidum w miejscowości Staré Hradisko (Czechy), gdzie niecałe 20% wszystkich osełek wykonanych było z miejscowego surowca. Niewątpliwie przedmioty takie wędrowały z swoimi użytkownikami, a okres rzymski jest czasem, w którym wędrowano dużo i często.
Szpila kościana
Datowanie: I w.n.e. - II w.n.e.
Po paciorku reprezentującym ozdobę szyi czas na element dekorujący fryzury barbarzyńskich kobiet. W pierwszych wiekach naszej ery niezwykle popularne stają się szpile. Występują egzemplarze zarówno metalowe jak i kościane. Różnią się głównie zdobieniem - profilowaniem główki, co pozwala na ich datowanie. Wykonywane były najczęściej z poroża, a w niektórych przypadkach specjaliści uważają, że mogły być także wytwarzane z kości słoniowej. Takie egzemplarze zostały odkryte w niedalekich Zagórzycach (pow. kazimierski). Szpile z naszych badań czekają jeszcze na specjalistyczne badania, które pozwolą określić materiał z jakiego zostały wykonane.
Paciorek szklany - melonowaty
Datowanie: II w.n.e. - V w.n.e.
Paciorki szklane, a w zasadzie całe kolie składające się z paciorków o różnych kształtach i kolorach z pewnością były niezwykle popularne w pierwszych wiekach naszej ery. Zabytki takie zazwyczaj licznie odkrywane są w pochówkach kobiecych, zwłaszcza tych w obrządku szkieletowym. W grobach ciałopalnych dominujących w kulturze przeworskiej w większości nie przetrwały procesu palenia zwłok na stosie. W nieodległych Morawiankach odkryto bogato wyposażone pochówki kobiece, w obrębie których odkryto różnego rodzaju paciorki. Co ciekawe z badań prowadzonych w obrębie Ekspedycji Rzemienowice pochodzi już kilka paciorków odkrytych na osadach kultury przeworskiej w dolinie rzeki Młyńskiej.
Grosz praski Jana Luksemburskiego
Datowanie: I poł. XIV w.n.e.
Jedno z ciekawszych znalezisk doby średniowiecza w zbiorze pochodzącym z naszych badań. Moneta ta bita przez czeskiego króla mogła na dzisiejszy teren gminy Opatowiec trafić na drodze handlu. Tereny te leżą na przecięciu ważnych szlaków handlowych. Nie można wykluczyć, że trafiła tu w związku z najazdem Jana Luksemburskiego na Małopolskę (1345-1348). Co ciekawe właśnie takimi monetami opłacił Kazimierz Wielki zrzeczenie się praw czeskiego króla do korony polskiej. Cena ta była wysoka i wyniosła 20 000 kop (1 200 000) groszy praskich. W XIV wieku za 1 grosz można było kupić 1 kurę; za 16 groszy beczułkę piwa; za 70 groszy miecz; za 1 łan ziemi (około 17,9 ha) 192 grosze; za 300 groszy konia; za 1440 groszy Biblię; zamek rycerski za 60 000 groszy.
Złota zawieszka peltakształtna
Datowanie: III-IV w.n.e.
Znalezisko posiada tylko kilka analogii na ziemiach polskich. Prezentowany egzemplarz związany jest z osadnictwem kultury przeworskiej - ludnością barbarzyńską zamieszkującą w pierwszych wiekach naszej ery dorzecze Odry i Wisły. Jest dowodem na kunszt złotniczy ówczesnych rzemieślników.
